W ostatnich dniach w opinii publicznej duże emocje wzbudza kwestia dodatku węglowego. Komu ma zostać przyznany? Czy wszystkim czy wybranej grupie obywateli? W jakiej wysokości? Czy aby na pewno należy przeznaczyć go na zakup węgla czy jednak można na inny cel? Czy Polskie Państwo na to stać? Pytań jest wiele.
Jednakże w projekcie Ustawy o dodatku węglowym pojawiły się co najmniej zastanawiające zapisy w żadnej mierze niezwiązane z dodatkiem węglowym, co do których w mojej głowie jako prawnika specjalizującego się w sporach z instytucjami finansowymi pojawiła się cała lista pytań.
O co konkretnie chodzi?
W projekcie rządowym możemy znaleźć postanowienia dotyczące nowelizacji Ustawy Prawo bankowe, Ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym i Ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Na ich podstawie do procedury resolution, czyli przymusowej restrukturyzacji banków, prawdopodobnie mogą zostać wprowadzone spore zmiany. Dotychczas w Polsce procedura resolution została zastosowana trzy razy: w przypadku Idea Bank S.A., Podkarpackiego Banku Spółdzielczego w Sanoku i Banku Spółdzielczego w Przemkowie.
Czym jest procedura resolution?
W dużym skrócie – w sytuacji, w której dany bank znajduje się w złej kondycji finansowej, nie spełnia wymaganych przez prawo wymogów i grozi mu upadłość, to poddawany jest przymusowej restrukturyzacji, czyli tzw. resolution. Przymusowa restrukturyzacja jest narzędziem zapobiegającym upadłości banku i ma na celu uniknięcie zagrożenia dla klientów i gospodarki oraz minimalizację ogólnych negatywnych skutków wywołanych stanem działalności banku. W Polsce do przeprowadzania przymusowej restrukturyzacji wyznaczony został Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Przymusowa restrukturyzacja może objąć banki komercyjne i spółdzielcze, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK-i) oraz niektóre domy maklerskie.
W ramach procedury resolution możliwych jest kilka rozwiązań, natomiast w Polsce dotychczas wykorzystano dwa z nich: instytucję pomostową i przejęcie przedsiębiorstwa.
Instytucja pomostowa.
W przypadku Banku Spółdzielczego w Przemkowie i Podkarpackiego Banku Spółdzielczego w Sanoku Bankowy Fundusz Gwarancyjny powołał tzw. instytucję pomostową. Instrument instytucji pomostowej stosuje się w przypadku, gdy konieczne jest zapewnienie kontynuacji realizacji funkcji krytycznych lub ochrony stabilności finansowej, a znalezienie nabywcy chętnego na przejęcie działalności podmiotu w restrukturyzacji jest niemożliwe. W przypadku instrumentu instytucji pomostowej nabywcą praw majątkowych podmiotu w restrukturyzacji, w zamian za przejęcie jego zobowiązań, jest właśnie specjalnie utworzony w tym celu przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny podmiot: bank lub dom maklerski.
W tym przypadku założenie jest takie, że po ustabilizowaniu sytuacji Bankowy Fundusz Gwarancyjny powinien dążyć do zbycia akcji instytucji pomostowej (inwestorowi strategicznemu lub poprzez giełdę) lub zbycia jego działalności, tak jak w przypadku instrumentu przejęcia przedsiębiorstwa.
Przejęcie przedsiębiorstwa.
Drugi sposób przeprowadzenia przymusowej restrukturyzacji to przejęcie przedsiębiorstwa, które z kolei zostało zastosowane w przypadku Idea Bank S.A. (przejęcie przez Bank Pekao S.A.). Instrument przejęcia przedsiębiorstwa umożliwia Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu przeniesienie części lub całości działalności zagrożonego podmiotu do innej zdrowej instytucji finansowej albo sprzedaż jego akcji nowemu inwestorowi, który zapewni stabilność i rozwój tego podmiotu. Przeniesienie działalności odbywa się poprzez „sprzedaż” praw majątkowych podmiotu w restrukturyzacji, za które nabywca płaci poprzez przejęcie zobowiązań podmiotu w restrukturyzacji. W przypadku, gdyby wartość nabywanych praw majątkowych jest niższa niż wartość zobowiązań z tytułu środków gwarantowanych, Bankowy Fundusz Gwarancyjny może pokryć tę różnicę z odpowiedniego funduszu gwarantowania, dla zapewnienia, aby wszystkie depozyty objęte ochroną gwarancyjną zostały przeniesione do zdrowego podmiotu.
Co ma się zmienić?
Dotychczas było tak, że wsparcie finansowe dla banku zagrożonego upadłością było udzielane przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny w sytuacji wszczęcia przymusowej restrukturyzacji, ALE tylko w postaci przejęcia przedsiębiorstwa. Proponowane zmiany mają umożliwić udzielanie wsparcia w każdym przypadku wydania decyzji o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji, czyli także przy wykorzystaniu innych instrumentów, np. instytucji pomostowej. Dodatkowo wcześniej o takie wsparcie mógł wystąpić tylko podmiot zainteresowany przejęciem banku. Według proponowanych zmian taka możliwość ma również zostać przyznana samemu Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu.
W skrócie – jeżeli pojawi się podmiot chętny przejąć bank pozostający w złej kondycji finansowej, to w takiej sytuacji Bankowy Fundusz Gwarancyjny w celu zapobieżenia upadłości, może zmniejszyć poziom zadłużenia tegoż banku i zachęcić w ten sposób do jego przejęcia. Wniosek o dofinansowanie może złożyć właśnie podmiot zainteresowany przejęciem banku, wobec którego może zostać wszczęta przymusowa restrukturyzacja, albo Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
W mojej ocenie przepis ten może stanowić podwaliny pod procedurę przymusowej restrukturyzacji Getin Noble Bank S.A. Jedynie na marginesie mogę dodać, że domniemuję (choć przyznaję, że nie jest to potwierdzone żadnym dokumentem, a moje twierdzenia są wynikiem moich obserwacji i doświadczeń), że prawdopodobnie trwają nieoficjalne rozmowy na temat przejęcia Getin Noble Bank S.A. i po prostu nie znalazł się chętny, który chciałby to zrobić, dlatego też następują próby wprowadzenia „zachęty”, aby potencjalny zainteresowany podmiot ten Getin Noble Bank S.A. jednak przejął.
Nie ulega wątpliwości, że Getin Noble Bank S.A. ma dość duży portfel kredytów powiązanych z walutą obcą, w szczególności frankiem szwajcarskim. Według stanu na 31 grudnia 2021 roku Grupa Kapitałowa została pozwana w 8804 postępowaniach dotyczących kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego o łącznej wartości przedmiotu sporu 2.854,5 mln złotych, w tym w jednym postępowaniu grupowym dotyczącym 160 kredytów (Sprawozdanie niezależnego biegłego rewidenta z badania rocznego skonsolidowanego sprawozdania finansowego opublikowane na stronie internetowej Getin Noble Bank S.A.).
Jak zatem potencjalna przymusowa restrukturyzacja może wpłynąć na procesy frankowe Getin Noble Bank S.A.?
W mojej dotychczasowej praktyce w sprawach prowadzonych przeciwko Idea Bank S.A. w związku z tzw. aferą GetBack i na skutek przejęcia części Idea Bank S.A. przez Bank Pekao S.A. (właśnie z wyłączeniem roszczeń dot. GetBack) procedura resolution spowodowała de facto zamrożenie tych spraw. Większość postępowań na wniosek Bankowego Funduszu Gwarancyjnego na podstawie art. 176 § 2 k.p.c. zostało zawieszonych do czasu ogłoszenia upadłości Idea Bank S.A.
Z mojego punktu widzenia niepokój budzi właśnie możliwość przejęcia tylko wydzielonej części banku, a oczywistym jest, że aktualnie największym problemem Getin Noble Bank S.A. są właśnie kredyty frankowe i trudno zakładać, że podmiot zainteresowany w przyszłości jego przejęciem będzie chciał przejąć także „gorący ziemniak” jakim dla każdego banku posiadającego portfel kredytów frankowych są rzeczone kredyty.
Niemniej Frankowicze posiadający kredyty w Getin Noble Bank S.A. nie powinni się obawiać, bo ich procesy są inne niż procesy prowadzone przeciwko Idea Bank S.A. Przed wszystkim z tego powodu, że głównym celem postępowań sądowych, które wytoczyli lub planują wytoczyć, jest ustalenie nieważności umowy kredytu powiązanego z frankiem szwajcarskim. Tutaj – niezależnie, kto ostatecznie znajdzie się po stronie pozwanej, takie orzeczenie Sądu będzie wiążące dla wszystkich (erga omnes) i pozwoli kredytobiorcy zamknąć temat kredytu i finalnie wykreślić hipotekę.
Drugi aspekt to zabezpieczenie roszczeń i uzyskiwanie postanowień Sądów w przedmiocie zwolnienia Frankowiczów z obowiązku płacenia rat w sytuacji spłaty kwoty kapitału (suma spłat jest co najmniej równa kwocie udostępnionego kredytu). Ta ścieżka, nawet w przypadku upadłości czy restrukturyzacji Getin Noble Bank S.A., uchroni Frankowicza przed wpłacaniem dodatkowych środków do banku, co do których może istnieć obawa czy zostaną odzyskane. W mojej ocenie jest to dodatkowy argument przemawiający za udzielaniem takich zabezpieczeń nie tylko w Wydziale Frankowym Sądu Okręgowego w Warszawie (który w skali kraju jest jedynym wydziałem w Polsce, udzielającym tak dużo tego rodzaju zabezpieczeń).
Do tego należy dodać informację, że audytor spółki, firma Grant Thornton, odmówił podpisania się pod sprawozdaniami finansowymi za 2021 rok. W uzasadnieniu odmowy biegły rewident napisał, że pomimo uzyskania wystarczających i odpowiednich dowodów odnośnie oceny ryzyka, że bank nie będzie mógł dalej działać (na co składa się – zdaniem audytora – niespełnianie minimalnych wymogów kapitałowych, ryzyko prawne związane z Frankowiczami oraz niepewność co do możliwości pełnego wykorzystania w przyszłości odroczonego podatku dochodowego) nie jest możliwe sformułowanie opinii na temat sprawozdań ze względu na potencjalne wzajemne oddziaływanie tych niepewności i ich możliwy skumulowany wpływ. Zatem brak podpisu audytora oznacza, że audytor nie chce potwierdzić, iż wszystkie dane, które są prezentowane w raporcie rocznym, są rzetelne i w pełni oddają sytuację Getin Nobel Bank S.A.
W takich okolicznościach trudno znaleźć mi racjonalny powód odmowy udzielenia przez Sąd zabezpieczenia roszczeń kredytobiorcy w sprawach przeciwko Getin Noble Bank S.A.
