Sankcja kredytu darmowego pod lupą Sądu Najwyższego. Kluczowe zagadnienia prawne, które mogą wstrząsnąć rynkiem kredytowym w Polsce.
Sąd Najwyższy w Polsce rozpatruje jedno z najważniejszych zagadnień dotyczących sankcji kredytu darmowego (SKD). To rozwiązanie, wynikające z ustawy o kredycie konsumenckim, może wywołać istotne zmiany zarówno dla kredytobiorców, jak i instytucji finansowych.
W obliczu rosnącej liczby sporów między bankami a konsumentami decyzja SN w sprawie o sygn. akt III CZP 3/25, zarejestrowanej 22 stycznia 2025 roku, nabiera szczególnego znaczenia.
Roczne terminy na skorzystanie z sankcji – fundamentalna wątpliwość dla kredytobiorców
Jedno z kluczowych pytań prejudycjalnych dotyczy terminu, w jakim konsument może skorzystać z sankcji kredytu darmowego (SKD). Ustawa przewiduje na to rok od wykonania umowy. Powstaje jednak pytanie – czy chodzi o wykonanie umowy przez kredytodawcę, czy przez obie strony?
Banki twierdzą, że termin należy liczyć od momentu wypłaty środków przez kredytodawcę, co mogłoby znacząco ograniczyć możliwość skorzystania z sankcji. Pełnomocnicy kredytobiorców wskazują natomiast, że termin powinien być liczony od momentu pełnej spłaty kredytu, bo dopiero wtedy konsument wykonuje swoje zobowiązanie.
W mojej ocenie termin powinien być liczony od chwili, gdy kredytobiorca poweźmie świadomość wadliwości umowy. Warto dodać, że roczny termin obowiązujący w Polsce jest jednym z najkrótszych w UE. Sądy w Polsce bardzo różnie interpretują ten okres – od momentu wypłaty kredytu, przez całkowitą spłatę, aż po wydanie weksla jako zabezpieczenia umowy.
Rozstrzygnięcie SN będzie miało kluczowe znaczenie dla tysięcy postępowań dotyczących sankcji kredytu darmowego. Jeśli sąd przychyli się do stanowiska kredytobiorców, banki mogą być zobowiązane do zwrotu prowizji, opłat i odsetek.
Naliczanie odsetek od kosztów pozaodsetkowych
Drugie zagadnienie prawne dotyczy naliczania przez banki odsetek od kosztów pozaodsetkowych, takich jak prowizje, opłaty administracyjne czy ubezpieczenia.
Ustawa o kredycie konsumenckim i dyrektywa 2008/48/WE nakładają na banki obowiązek przejrzystego informowania o kosztach kredytu. W praktyce jednak banki stosowały mechanizmy pozwalające na naliczanie odsetek również od tych kosztów, co znacząco zwiększało całkowity koszt zobowiązania.
Jeżeli SN uzna, że taka praktyka jest niezgodna z prawem, banki mogą zostać zobowiązane do zwrotu nienależnie pobranych środków. To z kolei mogłoby otworzyć drogę do fali pozwów konsumenckich.
Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO)
Trzecia kwestia dotyczy błędnego podawania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO), wynikającego z wliczania do oprocentowania kosztów pozaodsetkowych.
Wielu konsumentów podejmowało decyzję o zaciągnięciu kredytu na podstawie informacji o RRSO. Jeśli były one błędne, kredytobiorcy mogli zostać wprowadzeni w błąd co do rzeczywistego kosztu kredytu.
TSUE już wcześniej wypowiadał się w tej kwestii. 23 stycznia 2025 roku w sprawie C-677/23 dotyczącej słowackiego kredytobiorcy uznał, że nieprawidłowe informacje o kosztach mogą skutkować zastosowaniem sankcji kredytu darmowego (SKD).
Jeśli SN pójdzie tym tropem, banki mogą być zobowiązane do zwrotu części pobranych opłat, a kredytobiorcy – unieważnić koszty kredytu.
Możliwe skutki uchwały Sądu Najwyższego
Decyzja SN może znacząco wpłynąć na sytuację kredytobiorców i banków w Polsce.
Możliwe jest zwiększenie ochrony konsumentów i większy nacisk na obowiązki informacyjne banków. To może doprowadzić do fali nowych pozwów, podobnej do tej w sprawach frankowych.
Jeśli SN zakwestionuje naliczanie odsetek od kosztów pozaodsetkowych, banki będą musiały zmienić swoją politykę kredytową, co wpłynie na ofertę produktów finansowych. Szacuje się, że sprawa dotyczy aż 18 milionów umów kredytowych.
Kiedy możemy spodziewać się decyzji Sądu Najwyższego?
Zagadnienia prawne związane z decyzją SN zostały zarejestrowane 22 stycznia 2025 roku. Na orzeczenie w sprawie III CZP 3/25 będziemy musieli poczekać co najmniej rok.
W międzyczasie jednak możemy spodziewać się orzeczeń TSUE, które mogą wpłynąć na rozstrzygnięcia w polskich sądach. Już 13 lutego 2025 roku TSUE wyda pierwsze orzeczenie w polskiej sprawie o sygn. akt C-472/23.
Branża finansowa z niepokojem czeka na decyzję
Banki obawiają się, że sprawa sankcji kredytu darmowego (SKD) stanie się kolejnym ciosem po sprawach frankowych.
Z kolei kredytobiorcy mogą zyskać szansę na odzyskanie nienależnie pobranych opłat, co zwiększyłoby sprawiedliwość na rynku finansowym. W kontekście nadchodzących zmian zarówno konsumenci, jak i instytucje finansowe muszą przygotować się na nowe realia.
Kredytobiorcy powinni śledzić rozwój sytuacji i konsultować swoje umowy z prawnikami, by mieć pewność, że ich prawa są odpowiednio chronione. Niezależnie od wyniku sprawy, nadchodzące miesiące mogą okazać się kluczowe dla rynku kredytowego w Polsce, szczególnie, że sankcja kredytu darmowego dotyczy niemal każdego Polaka.
Autor: adwokat Karolina Pilawska
TUTAJ znajdziecie Państwo link do strony Sądu Najwyższego i sprawy dotyczącej zagadnień o sankcję kredytu darmowego (SKD) zarejestrowanej pod sygn. akt III C 3/25.
Zachęcamy do śledzenia naszego fanpage dedykowanego instytucji sankcji kredytu darmowego, gdzie na bieżąco publikujemy treści dotyczące SKD. Link znajdziecie Państwo TUTAJ.